โรคมือ เท้า ปาก  เป็นโรคติดต่อที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสในกลุ่มชื่อ Enterovirus โดยสายพันธุ์ที่ทำให้เกิดโรคที่พบได้บ่อย คือ coxsackievirus A16 และenterovirus 71 กลุ่มเสี่ยงที่พบบ่อยติดเชื้อได้ คือ เด็กทารกและเด็กเล็กอายุต่ำกว่า 5 ปี ซึ่งมักมีอาการรุนแรงมากกว่าเด็กโต สำหรับผู้ใหญ่พบโรคนี้ได้บ้าง

การระบาดของโรคนี้คือ ช่วงฤดูฝนเข้าสู่ฤดูหนาว  โรคนี้…ติดต่อกันโดยตรง จากการสัมผัสกับสารคัดหลั่ง จากจมูก ลำคอ น้ำลาย และน้ำจากตุ่มใส รวมถึงอุจจาระของผู้ป่วยที่มีเชื้ออยู่ ในเด็กมักพบว่าติดต่อกันจากการสัมผัสของเล่น พื้นผิวสัมผัสที่มีการปนเปื้อนของเชื้อ อาหารหรือน้ำดื่มที่ปนเปื้อนเชื้อ มือของผู้เลี้ยงดู

สถานที่ที่มักพบการระบาดของโรค ได้แก่ สถานรับเลี้ยงเด็ก โรงเรียนอนุบาล และสนามเด็กเล่นโดยเฉพาะในร่ม

อาการและอาการแสดงของโรคที่สำคัญ คือ เริ่มจากอาการไข้ ซึ่งอาจจะไข้ต่ำหรือไข้สูงก็ได้และจะมีแผลในปาก มีผื่นที่มือที่เท้า

โดยแผลในปาก พบได้ตั้งแต่บริเวณของเพดานปาก กระพุ้งแก้มหรือที่ลิ้น เป็นเยอะก็จะลามออกมาที่ริมฝีปากรอบ ๆได้ ส่วนผื่นที่มือที่เท้าจะเป็นตุ่มแดง ๆ หรือปนๆเป็นตุ่มน้ำใสได้ บริเวณฝ่ามือฝ่าเท้า ง่ามนิ้วมือนิ้วเท้า ในเด็กเล็กอาจมีที่รอบๆก้นได้ด้วยเช่นกัน

ในปัจจุบัน โรคมือ เท้า ปาก เปื่อย  ยังไม่มียารักษาโดยเฉพาะ จึงเป็นการรักษาอาการทั่ว ๆ ไปตามแต่อาการของผู้ป่วย เช่น

ไข้สูง ให้ยาลดไข้ตามอาการ เฝ้าระวังภาวะชักจากไข้สูงในเด็กเล็ก

• เจ็บคอ เจ็บแผลในปากมาก รับประทานอะไรไม่ได้ ผู้ป่วยที่ดูเพลียจากการขาดอาหารและน้ำ ให้พยายามป้อนน้ำ ให้สารน้ำอื่นๆเช่น นมและอาหารอ่อน
• ในเด็กที่มีอาการเพลียมาก จนมีภาวะขาดน้ำอาจจำเป็นต้องนอนรักษาตัวในโรงพยาบาลและให้น้ำเกลือทางหลอดเลือด
• อาการคัน ให้กินยาแก้แพ้ แก้คันเพื่อบรรเทาอาการได้ หยอดยาชาในปากเพื่อลดอาการเจ็บแผลในปาก
• ร่วมกับการเฝ้าระวังสังเกตอาการของภาวะแทรกซ้อน

ภาวะแทรกซ้อนที่ต้องสังเกตุ เฝ้าระวัง และพาเด็กไปพบแพทย์ทันที เช่น

• มีอาการซึมลง ไม่เล่น ไม่อยากรับประทานอาหารหรือนม หรือ อาเจียน
• บ่นปวดศีรษะมาก พูดเพ้อไม่รู้เรื่อง ซึมลง
• ปวดต้นคอ คอแข็ง มีการรับรู้สับสน
• ไอ หายใจเร็ว ดูเหนื่อยๆ มีเสมหะมาก

โรคนี้สามารถเป็นซ้ำได้อีก โดยเฉพาะในเด็กเล็ก เนื่องจากภูมิคุ้มกันที่เกิดขึ้นในผู้ป่วยที่หายจากการติดเชื้อไวรัส ไม่ได้คงอยู่ตลอดไปและไม่สามารถช่วยป้องกันการติดเชื้อจากไวรัสสายพันธุ์อื่น ๆ ได้

สิ่งที่จะป้องกันโรคติดต่อชนิดนี้ได้ดีที่สุด คือ การดูแลสุขอนามัย สอนเด็กโดยเฉพาะวัยเรียน ให้ล้างมือด้วยน้ำและสบู่บ่อย ๆ

โดยเฉพาะตอนก่อนและหลังรับประทานอาหาร หรือว่าหลังจากเข้าห้องน้ำทุกครั้ง

ปัจจุบัน รพ.นวเวช มีวัคซีนป้องกันโรคมือ เท้า ปาก จากเชื้อ Enterovirus 71 ออกมาให้ฉีดเพื่อป้องกันและลดความรุนแรงของโรค

สนับสนุนข้อมูลโดย : พญ.สิริรักษ์ กาญจนธีระพงค์  

กุมารแพทย์เฉพาะทางโรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกันวิทยา ศูนย์สุขภาพเด็ก 

คลิก > วัคซีนป้องกันโรคมือ เท้า ปาก