ต่อมทอนซิลเป็นต่อมที่อยู่ในกลุ่มของเนื้อเยื่อประเภทน้ำเหลือง ซึ่งสามารถพบได้หลายตำแหน่ง โดยตำแหน่งแรกเป็นตำแหน่งที่สามารถเห็นได้ชัดเจนอยู่บริเวณด้านข้างของช่องปาก นอกจากนี้ยังพบได้ที่บริเวณโคนลิ้น และในช่องของโพรงจมูก

สาเหตุ

ส่วนใหญ่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส รองลงมาคือ เชื้อแบคทีเรีย โดยตัวเชื้อทั้งหมดนั้นอาจจะอยู่ในน้ำลาย เสมหะ อากาศที่หายใจเข้าไป การสัมผัสกับเชื้อโรคผ่านทางปากหรือจมูก รวมไปถึงการรับประทานอาหารหรือดื่มน้ำจากภาชนะเดียวกันกับผู้ติดเชื้อก็ทำให้เกิดการติดเชื้อที่ต่อมทอนซิลได้

อาการ

ผู้ป่วยมักมีอาการไข้ หนาวสั่น เจ็บคอโดยเฉพาะเวลากลืนอาหารหรือน้ำลาย พบการบวมแดงของต่อมทอนซิลและเยื่อบุคอหอย อาจพบหนองที่ต่อมทอนซิลได้  

การรักษา

ถ้าอาการไม่มาก เจ็บคอเล็กน้อย ไม่มีไข้ ผู้ป่วยอาจไม่จำเป็นต้องใช้ยา โดยให้พักผ่อนมากขึ้น ดื่มน้ำ รับประทานอาหารให้เพียงพอ ถ้าร่างกายสามารถฆ่าเชื้อโรคได้ ภายใน 2-3 วัน อาการจะดีขึ้น แต่ถ้ามีอาการมาก ควรมาพบแพทย์ หากตรวจพบอาการอักเสบค่อนข้างรุนแรง อาจจำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะร่วมกับยาอื่นๆ ซึ่งอาการมักจะดีขึ้นภายใน 3-7 วัน

เมื่อไรควรจะผ่าตัดต่อมทอนซิล โดยทั่วไป แพทย์จะพิจารณาตัดต่อมทอนซิล เมื่อ

1. เป็นภาวะต่อมทอนซิลอักเสบเรื้อรังที่รักษาด้วยยาไม่ได้ผล หรือเกิดการอักเสบปีละหลายครั้ง หลายปีติดต่อกัน ทำให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่แย่ลง เช่น ต้องขาดงาน หรือขาดเรียนบ่อย

2. เมื่อต่อมทอนซิลโตมาก ๆ ทำให้เกิดอุดกั้นทางเดินหายใจ และมีอาการนอนกรน และ/หรือมีภาวะหยุดหายใจขณะหลับตามมา

3. ผู้ป่วยที่มีต่อมทอนซิลโตและแพทย์สงสัยว่าอาจเป็นมะเร็งของต่อมทอนซิล การผ่าตัดต่อมทอนซิลออกช่วยลดการเกิดต่อมทอนซิลอักเสบ สำหรับผู้ป่วยเด็กทางเดินหายใจก็จะโล่งขึ้นด้วย

การผ่าตัดเอาต่อมทอนซิลออกไม่ได้ทำให้ภูมิคุ้มกันของร่างกายลดลง 

เนื่องจากมีต่อมน้ำเหลืองในช่องคออีกมากมายที่ทำงานจับเชื้อโรคแทนต่อมทอนซิลได้

สนับสนุนข้อมูลโดย : นพ.สุเมธ เฟื่องกำลูน
แพทย์เฉพาะทางด้านหู คอ จมูก  ศูนย์ หู คอ จมูก