ภาวะหัวกระดูกสะโพกตายจากการขาดเลือด (Avascular Necrosis) เป็นภาวะที่เลือดไม่สามารถไหลเวียนไปเลี้ยงส่วนหัวของกระดูกสะโพกได้อย่างเพียงพอ ทำให้กระดูกเริ่มเสื่อมสภาพ และเนื้อเยื่อของกระดูกตาย การเสื่อมสภาพนี้จะส่งผลให้กระดูกอ่อนแอลง และอาจนำไปสู่การพังทลายของข้อต่อสะโพกหากไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสม

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง ภาวะนี้เกิดจากการขาดเลือดไปเลี้ยงหัวกระดูกสะโพก ซึ่งสามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ ดังนี้

• การบาดเจ็บที่กระดูกหรือข้อต่อสะโพก อุบัติเหตุที่กระดูกหรือข้อต่อสะโพก เช่น กระดูกหักหรือข้อเคลื่อน อาจทำให้เส้นเลือดที่ไปเลี้ยงกระดูกสะโพกได้รับความเสียหาย
• การใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ระยะยาว การใช้ยาสเตียรอยด์เป็นเวลานานอาจเพิ่มความเสี่ยงให้เส้นเลือดอุดตัน โดยเฉพาะหากมีการสะสมไขมันในเส้นเลือด
• การดื่มแอลกอฮอล์ และการสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป และการสูบบุหรี่อาจส่งผลให้เกิดการสะสมไขมันในเส้นเลือด และเพิ่มความเสี่ยงในการขาดเลือดไปเลี้ยงกระดูก
• ภาวะสุขภาพอื่น ๆ โรคบางชนิดเช่น โรคข้อสะโพกอักเสบ โรคโลหิตจางชนิดเซลล์เดียว และภาวะไขมันในเลือดสูง สามารถเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะนี้

อาการ อาการเริ่มต้นของภาวะหัวกระดูกสะโพกตายจากการขาดเลือดมักเป็นอาการเจ็บที่สะโพก โดยในระยะแรกอาจรู้สึกเจ็บเพียงเล็กน้อยเมื่อลงน้ำหนัก แต่หากโรคลุกลาม อาการเจ็บจะรุนแรงขึ้น และอาจเจ็บแม้ในขณะที่พักผ่อน โดยมีอาการเพิ่มเติมดังนี้

• ข้อสะโพกฝืด เคลื่อนไหวไม่คล่องตัว
• รู้สึกไม่สบายเมื่อเดินหรือนั่งนาน ๆ
• ในกรณีรุนแรง ข้อต่อสะโพกอาจพังทลาย

การวินิจฉัย แพทย์จะทำการคัดกรองอาการเบื้องต้นด้วยการสอบถามอาการ และประวัติทางการแพทย์ และอาจใช้การตรวจรังสี เช่น X-ray หรือ MRI (Magnetic Resonance Imaging) เพื่อประเมินสภาพของกระดูก โดยการตรวจ MRI สามารถแสดงรายละเอียดของภาวะเนื้อตายได้ชัดเจนกว่าการตรวจ X-ray ในระยะแรก

การรักษา วิธีการรักษาขึ้นอยู่กับระยะของโรค และระดับความรุนแรง ดังนี้

1. การรักษาด้วยยา ในระยะแรกสามารถใช้ยาต้านการอักเสบหรือยาแก้ปวดเพื่อลดอาการปวด นอกจากนี้ ยาต้านโรคกระดูกพรุนยังช่วยชะลอการเสื่อมสภาพให้กับกระดูกได้ด้วย

2. การฟื้นฟูสมรรถภาพและการกายภาพบำบัด แพทย์อาจแนะนำการกายภาพบำบัดเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบข้อสะโพก และฟื้นฟูการเคลื่อนไหว

3. การผ่าตัด หากอาการลุกลาม แพทย์อาจแนะนำให้ทำการผ่าตัด เช่น การเจาะกระดูกเพื่อลดแรงกด (Core Decompression) หรือการผ่าตัดเปลี่ยนข้อสะโพกเทียม

ความเสี่ยงและผลข้างเคียงของการผ่าตัด การผ่าตัดมีความเสี่ยงเหมือนกับการผ่าตัดทั่วไป เช่น การติดเชื้อจากการผ่าตัด กระดูกหักระหว่างการผ่าตัด หรือข้อสะโพกหลุดหลังการผ่าตัด นอกจากนี้ยังมีระยะเวลาฟื้นตัวที่อาจใช้เวลาถึง 3-6 เดือนเพื่อให้การเคลื่อนไหวกลับมาเป็นปกติ

การป้องกัน แม้ว่าภาวะนี้อาจไม่สามารถป้องกันได้ทั้งหมด แต่สามารถลดความเสี่ยงได้โดย

• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์และการสูบบุหรี่
• ใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์อย่างระมัดระวังภายใต้คำแนะนำของแพทย์
• ระมัดระวังในการใช้ชีวิตประจำวันเพื่อลดโอกาสเกิดอุบัติเหตุ

สรุป ภาวะหัวกระดูกสะโพกตายจากการขาดเลือดอาจส่งผลกระทบต่อการเคลื่อนไหว และคุณภาพชีวิตได้ในระยะยาวหากไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม การวินิจฉัย และการรักษาที่เหมาะสมจะช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะนี้ และฟื้นฟูคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้นได้

สนับสนุนข้อมูลโดย: นพ.ฉัตรดนัย พันธุ์อุดม แพทย์เฉพาะทางด้านศัลยศาสตร์กระดูกและข้อ-ข้อสะโพกและข้อเข่า