ครรภ์เป็นพิษ คือ 

ภาวะที่มีความดันโลหิตสูงในขณะตั้งครรภ์ชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อย อาจส่งผลกระทบต่อการตั้งครรภ์ทั้งต่อแม่และลูก   

หากกล่าวถึงความดันโลหิตสูงในขณะตั้งครรภ์ คือ ภาวะที่มีความดันโลหิตมากกว่า 140/90 มิลลิเมตรปรอท ซึ่งแบ่งออกเป็น 4 ชนิด ได้แก่

• ความดันโลหิตสูงเรื้อรัง (Chronic Hypertension) คือ เป็นโรคความดันโลหิตสูงตั้งแต่ก่อนตั้งครรภ์ หรือ ตรวจพบก่อนอายุครรภ์ 20 สัปดาห์   
• ความดันโลหิตสูงขณะตั้งครรภ์ (Gestational Hypertension) คือ ความดันโลหิตสูง มากกว่า 140/90 มิลลิเมตรปรอท เพียงอย่างเดียว ตรวจพบหลังอายุครรภ์ 20 สัปดาห์   
• ครรภ์เป็นพิษ (Preeclampsia and Eclampsia) คือ ความดันโลหิตสูง มากกว่า 140/90 มิลลิเมตรปรอท ร่วมกับ โปรตีนรั่วในปัสสาวะ ตรวจพบหลังอายุครรภ์ 20 สัปดาห์ อาจเกิดอาการรุนแรงจนชัก และ เสียชีวิตได้
• ความดันโลหิตสูงเรื้อรัง ร่วมกับ ครรภ์เป็นพิษ (Chronic Hypertension with Superimposed Preeclampsia) โดยความดันโลหิตสูงทุกชนิด อาจพัฒนากลายเป็นครรภ์เป็นพิษรุนแรงได้ และอาจส่งผลต่อชีวิตของแม่และลูกได้   

ปัจจัยเสี่ยงต่อครรภ์เป็นพิษ ได้แก่ 

• เคยมีประวัติครรภ์เป็นพิษในครรภ์ก่อน
• ความดันโลหิตสูงก่อนการตั้งครรภ์
• โรคไต
• โรคเบาหวาน
• โรคภูมิต้านทานเนื้อเยื่อตัวเอง เช่น SLE, Antiphospholipid syndrome
• ครรภ์แฝด
• อ้วน
• ประวัติครอบครัว มีคนเป็นภาวะครรภ์เป็นพิษ
• อายุ มากกว่า 35 ปี

ครรภ์เป็นพิษมีอาการอย่างไร 

• ความดันโลหิตสูง > 140/90 มิลลิเมตรปรอท
• ปวดหัว
• ตามัว
• ปวดท้อง จุกแน่นชายโครงขวา หรือ ใต้ลิ้นปี่
• บวม ที่ เท้า ขา มือ หน้า
• น้ำหนักเพิ่มขึ้นเร็วผิดปกติ
• ปัสสาวะเป็นฟอง
• ตรวจพบโปรตีนรั่วในปัสสาวะ
• หอบเหนื่อย
• ชัก
• รกลอกตัวก่อนกำหนด
• ทารกโตช้าในครรภ์

การประเมินความรุนแรงของครรภ์เป็นพิษ ได้แก่ 

• ครรภ์เป็นพิษไม่รุนแรง (Preeclampsia without severe feature) คือความดันโลหิตสูง > 140/90 มิลลิเมตรปรอท ไม่มีอาการรุนแรง และไม่มีภาวะแทรกซ้อน
   
• ครรภ์เป็นพิษรุนแรง (Preeclampsia with severe feature) คือความดันโลหิต > 160/110 มิลลิเมตรปรอท มีอาการรุนแรงต่างๆ ตรวจพบการทำงานของอวัยวะต่างๆ ผิดปกติ เช่น ตับอักเสบ การทำงานของไตลดลง หรือ ไตวาย เม็ดเลือดแดงแตก เกล็ดเลือดต่ำ การแข็งตัวของเลือดผิดปกติ น้ำท่วมปอด หากมีอาการรุนแรง ชัก หรือหมดสติ ต้องรีบทำการรักษา เพราะอาจอันตรายถึงชีวิตได้ทั้งแม่และลูก   
   

การตรวจคัดกรองและการป้องกันครรภ์เป็นพิษ 

การตรวจคัดกรองสามารถใช้การซักประวัติความเสี่ยงๆต่อครรภ์เป็นพิษ การเจาะเลือดประเมินความเสี่ยง อัลตราซาวด์ตรวจเส้นเลือดที่มดลูก และพิจารณาให้ยาแอสไพริน เพื่อป้องกันการเกิดครรภ์เป็นพิษ

การดูแลผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงและการรักษาครรภ์เป็นพิษ 

• ครรภ์เป็นพิษสามารถพยากรณ์การเกิดและป้องกันได้ คุณแม่ไปตรวจครรภ์ตามที่แพทย์นัดอย่างสม่ำเสมอ
   
• หากมีโรคประจำตัวอยู่แล้ว ควรดูแลรักษากับแพทย์เฉพาะทางสาขานั้นๆ อย่างใกล้ชิด ควบคุมโรคให้อยู่ในภาวะสงบ และปรึกษากับแพทย์ก่อนวางแผนตั้งครรภ์
   
• สังเกตุอาการของตนเองอยู่เสมอ หากมีอาการที่เสี่ยงต่อครรภ์เป็นพิษ เช่น บวมมาก น้ำหนักขึ้นเร็ว ปวดหัว ตามัว หอบเหนื่อย ให้รีบเข้ามาปรึกษาแพทย์
   
• หากวินิจฉัย ครรภ์เป็นพิษรุนแรง ต้องทำการรักษาโดยการยุติการตั้งครรภ์ เช่น ผ่าตัดคลอด อย่างเร็วที่สุด โดยแพทย์จะพิจารณาแนวทางในการรักษาจากอายุครรภ์ ณ ขณะวินิจฉัยเป็นหลัก จำเป็นต้องให้ยาป้องกันการชักตั้งแต่ก่อนคลอดจนถึง 24 ชั่วโมงหลังคลอด และให้ยาลดความดันโลหิต
   
• หากอายุครรภ์ยังก่อนกำหนดมาก ทารกยังไม่สมบูรณ์มากพอ อาจรักษาด้วยการประคับประคอง ควบคุมความดันโลหิต ร่วมกับให้ยากระตุ้นปอดทารก และยุติการตั้งครรภ์เมื่อมีข้อบงชี้
   
• ร่วมดูแลรักษากับแพทย์เฉพาะทางสาขาอื่นๆ เช่น อายุรแพทย์ กุมารแพทย์ทารกแรกเกิด สูตินรีแพทย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์
   

แม้ว่าภาวะครรภ์เป็นพิษจะไม่สามารถป้องกันได้ 100% แต่การฝากครรภ์ที่ถูกต้อง การตรวจติดตามอย่างสม่ำเสมอ และการดูแลที่เหมาะสมสำหรับหญิงตั้งครรภ์แต่ละคน ก็อาจจะช่วยป้องกัน ลดความเสี่ยง และลดภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้ครับ   

สนับสนุนข้อมูลโดย : นายแพทย์ธิติพันธุ์ น่วมศิริ 

สูตินรีแพทย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์ (MFM)

คลิก > โปรแกรมฝากครรภ์เหมาจ่าย